حال و روز بلخ؛ 'مادر شهرها'
- 44 دقیقه پیش
نام بلخ با تاریخ پیوند خورده است. بیش از صد اثر باستانی یادگار دوره‌های پیش از تاریخ، زرتشتی، بودایی و اسلامی در این ولایت شمالی افغانستان از دل جنگ‌ها عبور کرده و در برابر چشمان همچنان فخرفروشی می‌کند.
به تازگی هم وزارت فرهنگ می‌گوید هفت آبده (بنای) تاریخی را شناسایی و ثبت کرده که در منابع رسمی از قلم افتاده بود؛ آثاری که بیش از هر مکان تاریخی دیگر مورد بی‌مهری قرار گرفته بودند.
در چند صدمتری خانقاه بهاءالدین ولد، در نزدیکی زادگاه مولانا جلال الدین محمد بلخی و در فاصله کوتاهی از مقبره رابعه بلخی در شهر قدیم بلخ، کارمند محلی ریاست اطلاعات و فرهنگ مرا به قلعه خاکی بی‌‌در و پنجره‌ای راهنمایی کرد که عظمتش فورا ذهنم را به 'آگره' برد و مرا به یاد محوطه تاج محل هند انداخت.
اما از کاروانسرای باشکوه و پررفت و آمد که روزگاری محل تلاقی بازرگانان منطقه بلخ بوده، مخروبه‌ای متروک باقی مانده است؛ کاروانسرای بلخ اقامتگاه شترسوارانی بوده که برای داد و ستد از بلخ می‌گذشتند.
باستان‌شناسان از روی خشت کار گرفته شده در این بنا می‌گویند پیشینه کاروانسرا به آخر دوره تیموری یعنی حدود ۵۰۰ سال پیش می‌رسد.
دیوارها و آبخورهایش از جنگ‌های پی‌درپی تا حدی در امان مانده است.
اما افغانستان چنان درگیر دیگر مسائل است که مقام‌های محلی این آبده را تازه و اتفاقی پیدا کرده‌اند.
پس از آنکه صالح محمد خلیق، رئیس اطلاعات و فرهنگ ولایت بلخ سرگرم نوشتن کتابی درباره آثار باستانی بلخ شد، در جریان تحقیق، ۷ آبده ثبت ناشده را شناسایی کرد.
او می‌گوید: "ما در کتاب‌ها درباره مکان‌های تاریخی بلخ خوانده بودیم اما فرصت پیش آمد تا در جریان یک تحقیق برخی از این آبده‌ها شناسایی و رسما ثبت شود."
آبده‌های تازه شناسایی شده در بلخ از این قرار است: آتشکده وهران با پیشینه ۱۵۰۰ سال پیش از میلاد، چرخ فلک که به دوره ساسانیان بر می‌گردد، آرامگاه چهار گنبد، آرامگاه خواجه باجگاهی، کاروانسرای بلخ، کاروانسرای عبدالملک و عیدگاه خلم.
آقای خلیق می‌گوید :"آن کاروانسرای بلخ در گشت و گذار با آن برخوردیم. مگر آرامگاه چهار گنبد و خواجه باجگاهی را در متون خوانده بودیم و دنبالش می‌گشتیم. می‌گفتند که در نزدیکی آرامگاه خواجه عکاشا است. بالاخره در بین باغ‌ها که گفته می‌شود باغ امام باجی است، پیدا شد."
بلخیان به پیشینه، آیین و داشته‌های فرهنگی خود فراوان می‌بالند.
تلاش‌هایی هم صورت گرفته که آثار تاریخی‌اش محافظت و به دیگران هم شناسانده شود.
"بلخ دیروز، امروز و فردا" نام نمایشگاه عکسی بود که چندی پیش دسته‌ای از فرهنگیان بلخی و ایرانی در مزارشریف برگزار کردند. برنامه‌ای که سعی کرد با یادآوری از تمدن دیروز، برای فردای بلخ چهره درخشان‌تری آرزو کند.
ابراهیم مهتری عکاس ایرانی به گروهی از جوانان بلخ کمک کرده که نمایشگاه برگزار شود.
او می‌گوید: "بلخ را به مثابه یک قالیچه با گل‌هایی از تمام این حوزه تمدنی می‌دانیم و خوشحال‌تر و فربه‌تر از این می‌شدیم که کاری انجام بدهیم. بعدتر دوستان لطف کردند و یک مجموعه عکس از بلخ دیروز و امروز از جاهای مختلف در اختیار ما گذاشتند و با تصویرسازی چند دوست ایرانی و افغانستانی از بلخ فردا، کار به یک نمایشگاه رسید."
مقام‌های محلی به کمک موسسه فرهنگی آغا خان از چندی به این سو به فکر بازسازی و مرمت آثار تاریخی بلخ بوده‌اند؛ پروژه‌ای که هزینه آن بیش از یک میلیون دلار نبوده، اما آثار متعدد و گرانبهایی را توانسته از نابودی نجات دهد.
یکی از آن‌ها هم مسجد ابونصر پارسا است که با پیشینه ۵۵۰ سال در خطر نابودی قرار دارد.
مسجدی تاریخی با گنبد دندانه‌‌دار، تنها یادگار دوره تیموری در بلخ است که کشیده شدن یک جاده آسفالتی در کنارش، فرو ریختن آن را قطعی کرده بود. اما مقام‌های بلخ این جاده را به روی ترافیک بستند و در عوض به کمک مهندسان آغا خان، به تحکیم و مرمت مسجد پرداختند.
داوود صادق، مهندس موسسه فرهنگی آغا خان از دیگر بناهایی می‌گوید که مورد توجه بوده است:
"ما تاکنون توانسته‌ایم مدرسه سبحان قلی خان، مقبره رابعه بلخی و خود پارک تاریخی بلخ را بازسازی کنیم. پروژه‌های دیگر که زیر دست داریم، مرمت مسجد تاریخی نه گنبد، مقبره نظام الدین، مقبره میر روزه‌دار آغا است. البته کار ترمیم خانقاه کلان و مسجد تخته پل هم تمام شده."
برای کمک به مرمت کاری، این موسسه یک تیم کاشی‌کاران را هم در بلخ آموزش داده است.
کار آن‌ها برای شهر با تمدن و تاریخ بلخ، آب حیات است.
آقای خلیق می‌گوید: "برنامه این است که یک بار می‌خواهیم تمام آبده‌ها را ثبت کنیم. کار دیگری که جریان دارد، بررسی شهر بلخ از نظر ساحات باستانی و بناهای تاریخی است تا آنرا روی نقشه بیاوریم و محلات تاریخی آنرا مشخص کنیم تا بعدش در توسعه بعدی شهر بلخ، در نظر گرفته شود."
کار این بررسی ۳۰ درصد پیش رفته است اما با کندی. بلخیان مفتخرند که منابع تاریخی شهرشان را ام‌البلاد توصیف کرده، ولی به نظر می‌رسد امروز همین "مادر شهرها" از فرزندانش یک انتظار دارد، مراقبت از یادگارهای کهنش.
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر