مرگ فرخنده؛ نقطه عطفی برای افغانستان؟
- 3 ساعت پیش
روز دوشنبه ۷ ثور/اردیبهشت، در افغانستان برنامه‌هایی برای یادبود ازچهلمین روز مرگ فرخنده برگزار می‌شود؛ زنی که ماه گذشته، مردان خشمگین در کابل، او را با بی‌رحمی کشتند. فرخنده ۲۷ ساله بعد از اینکه به اشتباه، متهم به سوزاندن قرآن شد، در زیر مشت و لگد این مردان، در نزدیکی زیارتی در مرکز کابل جان باخت.
داود قاریزاده، خبرنگار بی‌بی‌سی، نگاهی به این چهل روز انداخته و اینکه آیا ماجرای قتل فرخنده می‌تواند نقطه عطفی در وضعیت زنان افغانستان باشد؟
زیارت
مسجد و زیارتگاه شاه دوشمشیره در فاصله کمی از کاخ ریاست جمهوری و بازار مرکزی شهر کابل قرار دارد.
دیدن مردان جوان و زنانی که برای حل مشکلات خود به آنجا می‌روند، نمایی آشنا در شاه دوشمشیره است. بسیاری از اینها به دیدار مجاوران و متولیان زیارت به اینجا می‌آیند؛ مردانی که ادعا می‌کنند تعویذ و طلسم شان حلال هر مشکلی است، از نازایی گرفته تا سلامتی و بگو مگوهای خانوادگی.
این متولیان فاقد تحصیلات و آموزش رسمی در زمینه علوم دینی هستند.
نسب شماری از آنها در چند نسل پیش به شاه دوشمشیره می‌رسد که حالا مسجد و زیارت او به محل کسب و کار آنها بدل شده است و با پولی که از فروش تعویذ و دعا به زیارت‌کنندگان به دست می‌آورند، روزگار می‌گذرانند.
اما حالا دولت افغانستان زیارت شاه دوشمشیره را بسته است.
ماه گذشته، همین جا بود که گروهی از مردان خشمگین، فرخنده را با سنگ و چوب زدند، او را زیر ضربات مشت و لگد کشتند، با ماشین از روی بدنش گذشتند و در آخر هم جنازه‌اش را به آتش کشیدند.
این زجرکشی که فیلم‌های ثبت‌شده به وسیله تلفن‌های همراه از آن، به صورت گسترده‌ای در شبکه‌های اجتماعی هم‌رسانی شد، به دنبال مشاجره لفظی میان فرخنده و یکی از متولیان زیارت رخ داد.
فرخنده این متولی را به خاطر تشویق مردم به خرافات به چالش کشیده بود و در مقابل، او، فرخنده را به سوزاندن قرآن متهم کرد و این آغازی برای حمله مرگبار گروهی از مردان به فرخنده بود.
خانواده
فرخنده می‌خواست معلم علوم دینی شود و به این منظور آموزش هم دیده بود.
محمد نادر، پدر فرخنده به بی‌بی‌سی از علاقه دخترش به اسلام از همان دوران کودکی می‌گوید: "از هفت یا هشت سالگی برای یادگرفتن قرآن به مسجد می‌رفت. فرخنده همیشه دوست داشت به مردم فقیر کمک کند، بخصوص به زن‌ها."
تنها یک هفته پیش از کشته شدن فرخنده، او و چند عضو خانواده‌اش برای خواندن نماز به زیارت شاه دوشمشیره رفته بودند و این اولین باری بود که فرخنده به این زیارت می‌رفت.
محمد نادر می‌گوید: " فرخنده در آنجا زن‌هایی را دید که از سرما می‌لرزیدند، دفعه بعد که او به شاه دوشمشیره رفت، ژاکتی با خود برد که به یکی از آن زن‌ها بدهد و این همان روزی بود که آن اتفاق افتاد."
مجیب، برادر فرخنده می‌گوید که وقتی خانواده او را به یکی از مراکز پلیس در کابل بردند، به آنها گفته شد که فرخنده متهم به سوزاندن قرآن شده و از او بازجویی خواهد شد و هیچ کس چیزی از اتفاقی که برای فرخنده افتاده بود، به خانواده‌اش نگفت:
"پلیس به ما گفت برای اینکه قضیه بدتر نشود، بگوییم فرخنده مشکل روانی داشته است. پدرم فقط می‌خواست که او زودتر آزاد شود و به همین دلیل پیشنهاد پلیس را قبول کرد."
به گفته خانواده فرخنده، آنها دیروقت همان شب، از اینکه فرخنده کشته شده، خبردار می‌شوند و به آنها گفته می‌شود که به خاطر امنیت خود، باید کابل را ترک کنند.
از آن زمان به بعد، زندگی این خانواده زیر و رو شده است.
برادر فرخنده می‌گوید: "ما از خانه بیرون نمی رویم، نه بچه‌ها به مدرسه می‌روند و نه هم بزرگترها به سر کارهای‌شان."
او می‌گوید که خانواده‌اش عدالت می‌خواهند: "اگر ما از کنار این قضیه با سهل‌انگاری بگذریم، فردا ممکن است زن دیگری مانند فرخنده قربانی شود."
پلیس
خانواده فرخنده، از پلیس به دلیل ناتوانی در محافظت از او، به شدت انتقاد می‌کنند. پدر فرخنده نیروهای پلیس را متهم می‌کند که وقتی دخترش کشته شد، آنجا ایستاده بودند و هیچ کاری نکردند.
در فیلم‌های حادثه دیده می‌شود که نیروهای پلیس تلاش کردند تا جمعیت خشمگین را پراکنده کنند و شلیک هوایی هم کردند.
اما یافته‌های یک تحقیق رسمی نشان می‌دهد که این نیروها کنترل وضعیت را از دست داده بودند. این گزارش می‌گوید که نیروهای پلیس، نیاز فوری به آموزش، مدیریت و ایجاد ارتباط موثرتر در بین خود دارند.
بر اساس این گزارش، تاخیر نیروهای پلیس در دستگیری تمام متهمان این حادثه نیز، سبب شد که شماری از این متهمان فرصت کافی برای مخفی شدن به دست آورند.
چندین نیروی پلیس که در محل حادثه حضور داشتند، بازداشت شده‌اند.
ژنرال ظاهر ظاهر، رئیس اداره مبارزه با جرایم جنایی وزارت داخله/کشور افغانستان به بی‌بی‌سی گفت که تا به حال، وظیفه ۲۰ نیروی پلیس به تعلیق درآمده و خود آنها زندانی شده‌اند و منتظر رسیدگی به پرونده خود در دادستانی هستند.
اعتراض‌ها
قتلی بی‌سابقه که اعتراضات بی‌سابقه‌ای را به دنبال داشت.
روز ۲۲ مارس، شماری از فعالان زن جامعه مدنی، تابوت فرخنده را به دوش گرفتند و این در تقابل آشکار با سنت همیشگی حمل تابوت توسط مردان بود.
در روزهای پس از آن، هزاران معترض در کابل و دیگر شهرهای افغانستان خواستار اجرای عدالت در ماجرای قتل فرخنده شدند. شماری از آنها تصاویری از صورت پر از خون فرخنده را با خود حمل می‌کردند و شماری دیگر چهره خود را با رنگ، سرخ کرده بودند.
در چندین کشور دیگر از جمله آمریکا، استرالیا و بریتانیا نیز تجمعاتی به یادبود فرخنده و همبستگی با جریان عدالت خواهی برگزار شد.
روحانیان و چهره‌های مذهبی، قتل فرخنده را محکوم کردند اما شماری از آنها هشدار دادند که از این ماجرا نباید به عنوان حربه‌ای برای حمله به اسلام استفاده شود.
تحقیقات
کمیسیونی که به دستور رئیس جمهور غنی برای بررسی این حادثه تشکیل شده بود، پس از ۹ روز گزارشی از نتایج تحقیقات و یافته‌های خود منتشر کرد.
در این گزارش گفته شده که این "قتل وحشیانه"، ۲۵ دقیقه طول کشیده است.
این گزارش همچنین ادعای سوزانده شدن قرآن توسط فرخنده را بی‌اساس خوانده و با اشاره به دانش مذهبی فرخنده و علاقه او به آموختن علوم قرآنی، گفته است که ممکن نیست او به قرآن توهین کرده باشد.
این کمیسیون نتوانست عامل و انگیزه اصلی وقوع این حادثه را مشخص کند اما گفت که احتمالا فرخنده، زیارت‌کنندگان را تشویق به خودداری از خریدن تعویذ می‌کرده که این مساله باعث ناراحتی مجاوران زیارت و طرح این اتهام نادرست (سوزاندن قرآن) از سوی آنها شده است.
این کمیسیون شواهدی که نشان بدهد ملا یا عالم دینی در قتل فرخنده دست داشته باشد، پیدا نکرده است: "تمام افرادی که بازداشت شده‌اند، بی‌سواد هستند و نمی‌توانند قرآن را بخوانند."
مقام‌های امنیتی و پلیس هنوز هم به دنبال بازداشت مظنونان دیگر این حادثه هستند و برای اطلاعاتی که منجر به دستگیری آنها شود، ۱۰۰ هزار افغانی (معادل ۱۷۰۰ دلار آمریکایی) جایزه تعیین کرده‌اند.
تا هنوز تاریخی برای محاکمه متهمانی که بازداشت شده‌اند، مشخص نشده است.
قانون
فعالان حقوق زن، سیاستمداران و خبرنگاران در افغانستان می‌پرسند که آیا قتل فرخنده می‌تواند تغییری در وضعیت زنان در افغانستان بیاورد.
رولا غنی، بانوی اول افغانستان امیدوار است که این تراژدی نقطه عطفی برای افغانستان باشد.
او در جمع دیپلمات‌های خارجی در کابل گفت: "بسیاری از خانواده‌ها، در نهایت زشتی ناشی از خشونت علیه زنان را درک می‌کنند. زنان زیادی به من گفته‌اند که این روزها، هنگام قدم زدن در خیابان‌های کابل، اعتماد به نفس بیشتری حس می‌کنند و به نظر می‌رسد کمتر با آزار و اذیت مواجه می‌شوند."
شکریه بارکزی، عضو مجلس افغانستان به بی‌بی‌سی گفت که مردم این کشور به آموزش بیشتر و بهتری در مورد قوانین حامی حقوق زنان نیاز دارند.
رئیس جمهوری پیشین افغانستان، حامد کرزی، قانون منع خشونت علیه زنان را در سال ۲۰۰۹ توشیح کرد اما مجلس این کشور تا هنوز این قانون را تصویب نکرده است.
خانم بارکزی می‌گوید: " با آنکه این قانون برای آزار و اذیت زنان و سوء استفاده از آنها مجازات تعیین کرده، اما درک و آگاهی از این قانون بسیار کم است و خود قانون هم به صورت محدود اجرا می‌شود."
اما او امیدوار است که قتل فرخنده تغییری همیشگی در این روند بیاورد: "داستان ظلم و وحشتی که بر فرخنده رفت، برای همیشه در دل تاریخ ما زنده خواهد ماند و این قلب باید به تپیدن ادامه بدهد تا آن وقت که هیچ زن دیگری، هیچ انسان دیگری، از خشونت رنج نبرد."
نهادهای دینی افغانستان هم در واکنش به قتل فرخنده، از تغییراتی صحبت کرده‌اند.
داعی الحق عابدی، معاون وزارت حج و اوقاف به بی‌بی‌سی گفت که فروش تعویذ و دیگر فعالیت‌های خرافی، در بسیاری از زیارتگاه‌های افغانستان متوقف شده است و شماری از متولیان آنها نیز عوض شده‌اند.
او گفت: "مرگ فرخنده جراتی به ما داد که پیش از این تصورش را هم نمی‌کردیم. ما تلاش‌های فرخنده برای مبارزه با خرافات را ادامه خواهیم داد و مردم هم از آن استقبال خواهند کرد."
آقای عابدی همچنین گفت که قوانین جدیدی برای زیارتگاه‌ها آماده شده است و برای جدا کردن عالمان دین از افرادی که آموزش‌های لازم دینی ندیده‌اند، سیستم صدور گواهینامه اجرا خواهد شد.
او می‌گوید: "آنهایی که دین را تحریف می‌کنند، بازندگان اصلی این حادثه هستند."
هیچ نظری موجود نیست:
ارسال یک نظر